Meer bloemen, meer bijen, meer toekomst

Op Wereldbijendag (20 mei) zoomen we in op één van de kleinste én belangrijkste schakels in onze natuur: de bij. Ze vliegt van bloem naar bloem, maar speelt tegelijk een hoofdrol in het grotere verhaal van onze ecosystemen. Want als de bij verdwijnt, valt er veel meer weg dan nectar en honing. In deze blog vertelt natuurexpert Elise je waarom de bij zo belangrijk is, en hoe ook bedrijven haar een handje kunnen helpen.

Hoe zit een ecosysteem in elkaar?

Een ecosysteem is een netwerk van levende organismen (planten, dieren, insecten, microben) en hun fysieke omgeving, die met elkaar in interactie staan. Elk organisme speelt daarin een rol. Als één schakel wegvalt, raakt dat vaak meerdere andere soorten.

“Ecosystemen zijn voortdurend in beweging en bestaan uit complexe netwerken van onderlinge afhankelijkheid”, legt Elise Devaux uit, ingenieur en projectmanager bij Forest Forward. “Dieren en planten spelen elk hun rol, en sommige soorten zijn daarbij cruciaal. Bijen, bijvoorbeeld, zijn onmisbaar voor de bestuiving van planten. Als zij verdwijnen, kan dat een kettingreactie veroorzaken die het hele ecosysteem ontwricht.”

Bijen behoren tot de zogenaamde sleutelsoorten: soorten waarvan de aanwezigheid een onevenredig grote invloed heeft op de structuur en stabiliteit van een ecosysteem (1). Verdwijnen deze sleutelsoorten, dan dreigt het hele ecosysteem in te storten – en dat heeft uiteindelijk ook negatieve gevolgen voor ons als mens.

Terwijl de bij op een bloem landt om nectar op te zuigen, raakt haar harige lichaam de meeldraden (het mannelijke deel van de bloem), waarop het stuifmeel (pollen) zit.

Wat doen bijen precies?

Bijen zijn bestuivers. Tijdens het zoeken naar nectar en stuifmeel brengen ze stuifmeel van de ene bloem naar de andere, wat cruciaal is voor de voortplanting van planten. Zonder die bestuiving kunnen veel planten zich niet voortplanten:

• 75% van alle landbouwgewassen wereldwijd is in zekere mate afhankelijk van bestuiving door dieren, met bijen als de belangrijkste groep (2).
• 84% van alle wilde bloemplanten vertrouwt op dierlijke bestuiving (3).
• Ook heel wat bomen en struiken – zoals hazelaar, wilg en meidoorn – zijn afhankelijk van insectenbestuiving. Hun zaden en vruchten vormen op hun beurt de basis van veel voedselketens.

Wat als bijen verdwijnen?

De achteruitgang van bijen is geen fabeltje: in Vlaanderen is meer dan de helft van de wilde bijensoorten met uitsterven bedreigd (4). De gevolgen zijn reëel:

• Minder voedsel: de productie én kwaliteit van gewassen zoals bijvoorbeeld appels, pompoenen en courgettes daalt zonder bijen (5).
• Minder biodiversiteit: bestuivingsafhankelijke planten verdwijnen, samen met hun ecologische functie (6).
• Verstoorde voedselketens: bv. minder bloemen = minder zaden = minder vogels (7).
• Economische schade: de geschatte economische waarde van natuurlijke bestuiving ligt tussen de 235 en 577 miljard USD per jaar (8).
  
  

De achteruitgang van bijen is geen fabeltje: in Vlaanderen is meer dan de helft van de wilde bijensoorten met uitsterven bedreigd.

“De bij is dus geen luxe, maar een noodzaak. Zonder haar wordt de natuur armer, instabieler – en de mens kwetsbaarder”, stelt Elise.

Bloemenweides: geen decor, maar ecosysteemherstel

Bijen hebben bloemen nodig. Maar bloemrijke habitats verdwijnen razendsnel door intensieve landbouw, verharding en ‘netjes’ groenbeheer. Waar gras kort wordt gehouden of monoculturen overheersen, is geen voedsel voor bijen.

Een bloemenweide daarentegen biedt:

• een continue voedselbron (nectar/stuifmeel) doorheen het seizoen.
• nest- en schuilplekken voor wilde bijen.
• een thuis voor andere soorten zoals vlinders, zweefvliegen, vogels en muizen.
  

“Even geleden legden we nog een bloemenweide aan, samen met DKV en ERGO”, vertelt Elise. “Op een terrein waar bomen minder kans maken, zaaiden we bloemen met een inheems mengsel, afgestemd op bodem en locatie. Het lijkt misschien een klein begin, maar ecologisch is het bijzonder veelbelovend en waardevol. Dat bedrijven hun schouders onder dit soort zaken zetten, is absoluut hoopgevend. ”

Bloemenweides trekken nota bene tot tien keer meer bestuivers aan dan traditioneel gemaaid grasland (9). Ze bevorderen ook de bodemkwaliteit, waterinfiltratie en koolstofopslag (10).

Even geleden zaaiden we nog een bloemenweide in Zaventem samen met DKV en ERGO.

Bomen én bloemen: twee bondgenoten

Bossen zijn onmisbaar voor klimaatadaptatie en biodiversiteit, maar bloemenweides zijn de perfecte aanvulling.  Zeker aan bosranden of op open plekken is de combinatie krachtig.

Bossen zorgen voor schaduw, waterbuffering en verkoeling. Bloemenweides zorgen voor bestuivers, voedsel en veerkracht. Samen bouwen ze meerlagige, robuuste ecosystemen.

Wat kan jij doen voor de bij?

Niet alleen bedrijven, ook jij kan mee het verschil maken voor bijen. En het goede nieuws: dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Enkele tips:

• Doe mee aan ‘Maai Mei Niet’: laat je gazon in mei groeien. Zo geef je bloemen (en bijen) de ruimte. Meer info via www.maaimeiniet.be.
• Zaai bloemen in je tuin, op je balkon of op vrije plekjes naast je bedrijfsgebouw: kies voor soorten zoals korenbloem, klaproos, knoopkruid, kattenkruid, beemdkroon of gele honingklaver, want die trekken veel bijen aan.
• Voorzie bijenhotels of bijenkasten: wilde bijen hebben nood aan nestgelegenheid. Je kan eenvoudig zelf een bijenhotel maken of eentje kopen.
• Mijd pesticiden en kunstmest: die verstoren de natuurlijke balans en schaden insecten.
• Kies inheemse soorten: bloemen en planten die hier van nature voorkomen, zijn het best aangepast aan onze bijen.
  

Ook bij onze natuurprojecten van Forest Forward krijgen bijen extra aandacht. Zo plaatsen we waar mogelijk bijenkasten op bloemenweides en kiezen we doelbewust voor bijvriendelijke, inheemse zadenmengsels.

Zaai jij mee?

Wie het ecosysteem begrijpt, begrijpt waarom elke bloem telt. En waarom de bij méér is dan een zomers gezoem. Elke bloem telt. Elke tuin, elk perceel, elke actie maakt een verschil. Laat ons samen zorgen dat de bij blijft zoemen – vandaag, morgen, voor de toekomst.

Wil je met jouw bedrijf bijdragen aan biodiversiteit en ecosysteemherstel? Dan denken wij graag met je mee. Contacteer ons en laat de natuur opnieuw zoemen.

Contacteer ons

Bronnen:

1. Ecopedia. (z.d.). Sleutelsoort. Geraadpleegd op 16 mei 2025, van https://www.ecopedia.be/encyclopedie/sleutelsoort
2. FAO. (2018). Why bees matter. Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://www.fao.org/3/I9527EN/i9527en.pdf
3. IPBES. (2016). Assessment report on pollinators, pollination and food production. Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. https://ipbes.net/assessment-reports/pollinators
4. Natuurpunt. (2023, 18 mei). Meer dan helft van de Belgische wilde bijen bedreigd. Geraadpleegd op 16 mei 2025, van https://www.natuurpunt.be/nieuws/meer-dan-helft-van-de-belgische-wilde-bijen-bedreigd
5. Raaijmakers, E., & Bisschop, K. (2014). Bestuivers en landbouw: Bestuiving als ecosysteemdienst in de Vlaamse land- en tuinbouw. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Geraadpleegd op 16 mei 2025, van https://www.vlaanderen.be/publicaties/bestuivers-en-landbouw-bestuiving-als-ecosysteemdienst
6. Ollerton, J., Winfree, R., & Tarrant, S. (2011). How many flowering plants are pollinated by animals? Oikos, 120(3), 321–326. https://doi.org/10.1111/j.1600-0706.2010.18644.x
7. Biesmeijer, J. C., Roberts, S. P. M., Reemer, M., Ohlemüller, R., Edwards, M., Peeters, T., … & Kunin, W. E. (2006). Parallel declines in pollinators and insect-pollinated plants in Britain and the Netherlands. Science, 313(5785), 351–354. https://doi.org/10.1126/science.1127863
8. IPBES. (2016). The assessment report on pollinators, pollination and food production. Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. https://ipbes.net/assessment-reports/pollinators
9. Wood, T. J., Holland, J. M., & Goulson, D. (2015). Pollination services enhanced with urban wildflower strips. Journal of Applied Ecology, 52(4), 831–840. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12409
10. Trouwborst, I., Witte, J.-P., & van der Veen, M. (2020). Ecologische meerwaarde van soortenrijke graslanden. Wageningen Environmental Research. https://edepot.wur.nl/521807